Archives CIRIC, Henri de Lubac (1896-1991)
NHỮNG THẦN HỌC GIA LỚN CỦA THẾ KỶ XX : HENRI DE LUBAC
Jean Duchesne
Aleteia giúp khám phá hồ sơ của
các thần học gia lớn, những người đã cấu trúc tư tưởng của Giáo hội để đương đầu
với những thách thức của thời hiện tại. Jean Duchesne mở đầu loạt bài này với
linh mục dòng Tên Henri de Lubac (Tác giả sách: « Thảm kịch của chủ
nghĩa nhân văn vô thần »), người mà thánh Gioan-Phaolô II đã phong làm
Hồng y.
Trong số các nhà tư tưởng đã đổi
mới sự hiểu biết đức tin Kitô giáo vào thời điểm mà đức tin này phải đối mặt với
những thách thức của thuyết Tân Thời (Modernité) và sự tục hóa, linh mục dòng
Tên Henri Sonier de Lubac (1896-1991) được công nhận là nhà tiên phong và là một
bậc thầy. Vào dòng Tên từ năm 1913, bị thương ở đầu vào năm 1917, ngài sống cả
đời trong tình trạng sức khỏe mong manh, khiến ngài nhiều lần phải gián đoạn việc
giảng dạy ở Lyon. Tuy nhiên, điều đó đã đưa ngài đến chỗ đa dạng hóa việc
nghiên cứu của mình, vì các môn học của ngài đã được các đồng nghiệp tiếp quản
và ngài được giao phó những phạm vi nghiên cứu mới. Kinh nghiệm ở mặt trận và
tình bạn trong chiến hào cũng đã giúp ngài đo lường được sự tiến bộ và sự quyến
rũ của sự vô tín trong văn hóa đại chúng. Vì thế, ngài luôn muốn đáp ứng nhu cầu,
và công trình của ngài đã là những gì mà chính ngài gọi là một loạt « các
nền thần học cơ hội ».
Sau khi có Jean Daniélou và
Hans Urs von Balthasar trong số các học trò của mình, những người rất gắn bó với
ngài, trong Thế Chiến II ngài đã ra sức trang bị về mặt trí thức và tinh thần
cho cuộc kháng chiến chống chủ nghĩa quốc xã và chủ nghĩa bài Do Thái. Trong thập
niên 1950, ngài bị nghi ngờ theo chủ thuyết tân thời và bị đình chỉ chức giáo
sư trong khi tất cả các sách đã xuất bản của ngài đều bị kiểm duyệt. Khi các
cáo buộc giảm đi, ngài được bổ nhiệm làm chuyên viên tại Vatican II và đóng một
vai trò quan trọng ở đó, điều này khiến ngài có được tình bạn đáng ngưỡng mộ của
một Giám mục trẻ người Ba Lan tên là Karol Wojtyla.
Sau đó, ngài bị cáo buộc là bảo
thủ vì đã phê bình những lối giải thích lạm dụng về « sự cởi mở »
của Công đồng. Đặc biệt, ngài phản đối việc thay thế từ « công giáo »
bằng từ « phổ quát », điều này sẽ đánh dấu sự mở rộng không
gian hiện tại của Giáo hội, nhưng lại tai hại xóa bỏ chiều kích của Giáo hội
trong thời gian và thế giới bên kia, vốn siêu vượt thời gian hiện tại. Ngài đã
chấp nhận, với điều kiện không được tấn phong làm Giám mục vì lý do tuổi tác,
được nâng lên hàng Hồng y và nhận mũ Hồng y vào năm 1983, cùng lúc với môn sinh
của mình là Jean-Marie Lustiger, vừa được bổ nhiệm làm Tổng Giám mục Paris lúc
đó.
Một công trình
Các tác phẩm đầu tiên được xuất
bản của cha de Lubac bàn về Giáo hội, khía cạnh xã hội của Giáo hội (Catholicisme),
các nghịch lý của Giáo hội (Méditation sur l’Eglise) và nhất là mối liên
hệ của Giáo hội với bí tích Thánh Thể (Corpus mysticum). Chúng ta mắc nợ
ngài một công thức vốn tóm tắt một trực giác của các thế kỷ đầu tiên :
« Chính Thánh Thể làm nên Giáo hội và chính Giáo hội làm nên Thánh Thể ».
Ở đây, chúng ta tìm thấy một quan niệm sâu sắc về tính trung tâm của thánh lễ
trong đời sống Kitô hữu. Tác phẩm này đã làm nổi bật các Giáo Phụ và góp phần
vào việc tái khám phá sự phong phú của các ngài trong việc hiểu biết đức tin.
Cha de Lubac là một trong những nhà đồng sáng lập bộ « Sources
chrétiennes », cung cấp các bản văn cổ cùng với bản dịch của chúng, các
bình giải và ghi chú.
Vì việc quy chiếu đến Thánh
Kinh cho phép các nhà tư tưởng đầu tiên của Kitô giáo này vừa đón nhận vừa vượt
qua các nền triết học cổ đại, nên ngài cũng đã quan tâm đến phần tiếp theo trong
lịch sử, dành nhiều tập cho cuốn Chú giải thời Trung Cổ. Ở đây, có một đóng góp
quan trọng vào việc tái khám phá Cựu Ước trong các lãnh vực thần học, phụng vụ
và linh đạo, nơi những gì có thể được coi là một trong những sự kiện quan trọng
của lịch sử Giáo hội vào thế kỷ XX.
Cha de Lubac cũng đã nghiên cứu
cách thức mà Kitô giáo đã kích thích tư tưởng phương Tây đến mức đôi khi bị bóp
méo thành chủ nghĩa thiên sai thế tục (Le Drame de l’humanisme athée, La
Postérité spirituelle de Joachim de Flore ). Ngài cũng giúp mọi người
suy nghĩ về Mầu nhiệm của siêu nhiên, tự nhiên mà siêu nhiên này giả định trước
và những con đường mà ân sủng ngang qua tự nhiên. Chính về điểm đặc biệt quan
trọng và nhạy cảm này mà, trước Công đồng Vatican II ,ngài đã bị cáo buộc là
quá táo bạo. Ngài cũng nghiên cứu thêm về Phật giáo (La Rencontre du
bouddhisme et de l’Occident) và dành nhiều sách bàn về những phẩm chất tinh
thần của các tác phẩm của cha Teilhard de Chardin, người mà ngài đã biết và
đánh giá cao trong thời gian ở nhà tập dòng Tên.
Để đọc
Toàn bộ tác phẩm của Đức Hồng y
de Lubac đang được tái bản tại nhà xuất bản Cerf, thành 50 tập mà đôi khi tập hợp
nhiều sách và bao gồm thư từ với các nhà thần học khác và cả các nhà triết học
như Maurice Blondel, Étienne Gilson và Jacques Maritain, cũng như hồi ký và các
bài bình luận soi sáng ba văn kiện ý nghĩa nhất của Vatican II : Hiến chế Verbum
Dei trong « La Révélation divine » ; Hiến chế Lumen
gentium trong « Paradoxe et mystère de l’Église» ; Hiến chế Gaudium
et spes trong « Athéisme et sens de l’homme ».
Đối với người tiếp cận lần đầu,
người ta có thể khuyên đọc « Petite catéchèse sur nature et
grâce » (1980), dễ tiếp cận nhất và vẫn còn được tìm thấy với giá
rất hợp lý trên Internet và trong cuốn XIV của Œuvres complètes (Trọn
bộ tác phẩm).
Nhưng ta có thể coi như sách gối
đầu để thưởng thức hằng ngày với liều lượng nhỏ là loạt « Paradoxes,
Nouveaux paradoxes et Autres paradoxes », được tập hợp trong cuốn XXXI
của Œuvres complètes, nhưng có thể tìm được. Đó là những suy tư ngắn
và sâu sắc từ một đến bốn dòng, mà đây là hai suy tư mẫu : « Những
người nhận được một thứ gì đó mà không vất vả thì giữ nó mà không có tình
yêu », và « Khi một cuộc xung đột de dọa, cần phải chọn lựa phẩm giá
trước hạnh phúc. Đó là cách để cứu cả hai ; vì, giả sử người ta đạt được một
hạnh phúc nào đó, thì hạnh phúc mà không có phẩm giá là không phải hạnh phúc của
con người ».
Tý Linh
Chuyển ngữ từ: fr.aleteia.org
(25.5.2022)
Nguồn: xuanbichvietnam.net
(10.12.2022)
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
