NHỮNG PHỤ
NỮ LÀM NÊN GIÁO HỘI Ở AMAZON
Vatican
News
Vatican News (06.10.2023) - Nguyệt
san “Donne Chiesa Mondo-Phụ nữ Giáo hội Thế giới” của Báo Quan sát viên Roma của
Toà Thánh, số tháng 7, có một bài viết với tựa đề “Những phụ nữ làm nên Giáo hội
Amazon”. Trong bài viết này, tác giả phân tích về những đóng góp của phụ nữ đối
với đời sống Giáo hội Công giáo ở khu vực rộng lớn của châu Mỹ Latinh.
Nữ thừa tác viên hướng dẫn phụng
vụ
Thực tế, ở khu vực
này do có ít linh mục, một vị mục tử phục vụ hơn 5.500 tín hữu trải rộng trong
những khu vực rộng lớn, nên chính các giáo dân nam nữ ở Amazon là những người
đưa các cộng đoàn phát triển và có nhiều nữ thừa tác viên chủ sự các nghi lễ,
hướng dẫn các buổi cầu nguyện, nghi thức tang lễ và các buổi canh thức.
Vai trò nền tảng của phụ nữ
trong phụng vụ
“Vừa vô hình vừa cần
thiết” là hai cụm từ được Đại hội Giáo hội châu Mỹ Latinh - một trải nghiệm
chưa từng có được tổ chức tại Thành phố Mexico vào tháng 11/2021 - tóm tắt tình
trạng của phụ nữ trong Giáo hội Lục địa. Những con số xác nhận vai trò nền tảng
của thành phần phụ nữ: có trên 600 ngàn giáo lý viên, và gần một triệu tham gia
vào lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên, cuộc sống hàng ngày cho thấy có nhiều nữ giáo
dân và nữ tu vẫn bị đưa ra vùng ngoại biên của Giáo hội. Chính vì lý do này, một
lần cho tất cả Đại hội đã mạnh mẽ yêu cầu “đưa phụ nữ vào trong phụng vụ, trong
những quyết định và trong thần học”.
Mặc dù có sự phong
phú của các suy tư thần học về nữ quyền và thần học phụ nữ, nhưng có lẽ phụng vụ
là lãnh vực mà sự hiện diện của phụ nữ quan trọng nhất. Hơn nữa, chính trong phụng
vụ, quá trình nhập thể của Công đồng được bộc lộ một cách linh hoạt trong khu vực
rộng lớn giữa Rio Bravo và Tierra del Fuego mà các Giám mục của khu vực đã áp dụng
kể từ Hội nghị chung của các Giám mục Mỹ Latinh ở Medellín năm 1968.
Hai trụ cột của sự đổi mới
Hai trụ cột của sự đổi
mới là hội nhập văn hóa các nghi thức, thực hành và sự năng động của phụ nữ.
Trong cả hai trường hợp, đây không chỉ là một dự án được hệ thống thành luật lệ,
nhưng còn là một đáp ứng đối với thực tế Mỹ Latinh. Trên Lục địa, người bản địa
chiếm 8% tổng số dân, người Mỹ gốc Phi chiếm 20% và thực tế tất cả đều là kết
quả của mestizaje, sự pha trộn giữa các nhóm thiểu số, các dân tộc
và các nền văn hóa sau thời Khám phá-Chinh phục. Với trung bình một linh mục
chăm sóc trong những khu vực rộng lớn cho hơn 5.500 tín hữu, gần gấp ba lần so
với châu Âu, thì chính giáo dân và đặc biệt nữ giáo dân là những người lãnh
trách nhiệm về các buổi cử hành phụng vụ trong các cộng đoàn Kitô. Vì khan hiếm
linh mục, Thánh lễ thường được thay thế bằng cử hành Lời Chúa.
Paolo Maria Braghini,
một nhà truyền giáo dòng Capucino người Ý trong gần hai mươi năm ở Amazon thuộc
Brazil nói: “Ở các làng Belém do Alto Solimões, có rất nhiều thừa
tác viên. Và họ chủ trì phụng vụ, từ dấu thánh giá bắt đầu cho đến lời giải tán
sau cùng”. Nhà truyền giáo cho biết ở đây trong việc truyền bá và chăm
sóc đức tin Công giáo, giáo dân có một vai trò quan trọng và mang tính quyết định.
Họ là những người nắm giữ vai chính không phải chỉ vì số lượng lớn, nhưng do sự
năng động, mạnh mẽ, sáng tạo, kiên cường. Việc họ được công nhận là điều đúng.
Bây giờ cuối cùng họ đã có được điều này.
Thượng Hội đồng về Amazon
Bước ngoặc là Thượng
Hội đồng Giám mục về Amazon được tổ chức vào tháng 10 năm 2019 và đỉnh cao là
Tông huấn Querida Amazonia hậu Thượng hội đồng. Tài liệu cuối
cùng được thông qua bởi việc khích lệ kêu gọi sửa đổi Tông thư “Ministeria
quaedam-Một số Thừa tác vụ” để phụ nữ được phép tham gia thừa
tác vụ đọc sách và giúp lễ. Một lời mời mà Đức Thánh Cha đã chấp nhận vào tháng
01/2021. Hai phụ nữ Amazon - Aurea Imerda Santi người Ecuador và Susana Martina
Santi, người Quechua - là những thừa tác viên đọc sách và giúp lễ chính thức đầu
tiên của Giáo hội Công giáo.
Magnolia Parente
Arambula, một phụ nữ bản địa và là nhà truyền giáo tại Nazaré, ở Colombian
Amazon nói: “Đó là một món quà tuyệt vời. Ở Ticuna, luôn có những phụ nữ gìn giữ
đức tin Công giáo. Tuy nhiên, giờ đây, chúng tôi cảm thấy Giáo hội công nhận và
coi trọng chúng tôi”. Magnolia cho biết thêm cô đang truyền giáo tại một ngôi
làng có 1.017 cư dân, nơi thu hút một “thiên hà” gồm các cộng đoàn vệ tinh có
vài chục người, những người mà cô đã truyền giáo trong mười năm.
Phụng vụ Ticuna có những
nét nữ tính rõ rệt. Trên hết, tại các đám tang và trong buổi cầu nguyện trước
đó, phụ nữ chủ trì dẫn đầu những lời cầu nguyện và các bài hát. Đối với Thánh lễ,
các tín hữu được uỷ thác việc dâng lễ vật, trong đó họ mang công việc của mình
như một lễ vật cho Chúa, được thể hiện bằng những sản phẩm thủ công nhỏ hoặc sản
phẩm nông nghiệp. Cuối cùng, trong thời điểm quan trọng của năm phụng vụ, như Lễ
Giáng sinh và Tuần Thánh, nhiều nghi thức được phụ nữ cử hành.
Không dễ để nói về
“phụng vụ Amazon”. Khu rừng là ngôi nhà của 400 nền văn hóa và ngôn ngữ khác
nhau trong quan niệm sống và đức tin. Và, do đó, có những cách khác nhau để “đi
vào cái nhìn mà Thiên Chúa dành cho chúng ta”, như Romano Guardini đã định
nghĩa về phụng vụ. Vì lý do này, Hội nghị Giáo hội Amazonia (Ceama), thành quả
của hành trình hậu Thượng Hội đồng, kể từ năm 2020 đã khởi động một tiến trình
nghiên cứu chuyên sâu nhằm tìm ra mẫu số chung quan trọng cho tất cả các dân tộc
bản địa trong khu vực. Cơ sở, thực tế chứ không chỉ đơn thuần là lý thuyết, để
soạn thảo một nghi thức Amazon có thể được thêm vào 23 nghi thức khác tạo nên
tính Công giáo.
Nghi thức phụng vụ cho Amazon
Eugenio Coter, một
người Ý đã chuyển đến Pando, Bolivia, hiện là đại diện tông tòa cũng như đại diện
các Giám mục Amazon trong nhiệm kỳ chủ tịch của Đại hội của Hội đồng Giáo hội
Amazon (Ceama) giải thích: “Nghi thức không chỉ có nghĩa là những cử hành. Nghi
lễ gồm các thói quen, phong tục, tầm nhìn vũ trụ học và nhân chủng học. Đây là
lý do tại sao chúng ta không thể vội vàng. Bước đầu tiên là thành lập một ủy
ban gồm các giám mục, các nhà nhân chủng học, các nhà mục vụ và bắt đầu công việc
trong lĩnh vực này. Việc phân tích bắt đầu từ Manaus, ở Brazil, trung tâm của
Amazon. Sau đó, sẽ được thực hiện ở các giáo phận trước khi có thể đưa ra điều
gì đó để đề xuất thử nghiệm”.
Mô hình là nghi thức
Zairean. Điều tương tự cũng đã truyền cảm hứng cho các Giám mục Mexico, tại
phiên họp chung vừa qua, đã quyết định trình lên Tòa Thánh đề xuất đưa một số
nghi thức đặc trưng của văn hóa Maya vào Thánh lễ.
Nghi thức được thực
hiện bởi giáo phận San Cristóbal de las Casas, ở Chiapas, nơi có hơn 70% dân số
là người bản địa. Đặc biệt, có ba cách thích nghi được gợi ý: một lời cầu nguyện
đầu tiên do người đứng đầu hướng dẫn, một giáo dân bản địa có đức tin trưởng
thành, có thẩm quyền và được cộng đoàn công nhận, một điệu múa điển hình sau rước
lễ, và một người điều khiển nhịp điệu cử hành.
Đức Hồng Y Felipe
Arizmendi, một trong những người thúc đẩy Misa maya kết luận:
“Nghi thức này nhấn mạnh đến vai trò chính của phụ nữ. Bao gồm một cách chính
thức công nhận nhỏ về hoạt động truyền giáo mang lại nguồn sống cho cộng đoàn
chúng ta”.
Gần sáu mươi năm sau
Công đồng, hội nhập văn hóa và nâng cao vai trò phụ nữ là hai con đường mà Hội
đồng tiếp tục đi khắp Lục địa.
Đức Thánh Cha ca ngợi sự dấn
thân của phụ nữ Amazon
Liên quan đến vài trò
của phụ nữ trong các Giáo hội ở Amazon, chính Đức Thánh Cha đã nhiều lần lên tiếng
ca ngợi sự dấn thân của các phụ nữ ở khu vực này. Dịp ngài thể hiện điều này gần
đây nhất là vào tháng Ba. Đức Thánh Cha đã khuyến khích sự dấn thân của phụ nữ
và nói rằng không ai có thể ngăn cản sự thay đổi.
Trước đó, ngày
04/3/2023, cô Gualinga, cô Yesica Patiachi và sơ Laura Vicuña, đã gửi thư cho Đức
Thánh Cha để xin được yết kiến và trình bày những lo ngại của họ về các cuộc tấn
công nhắm vào các vùng đất của họ ở Ecuador, Colombia và Peru, về cuộc đấu
tranh trong nhiều năm để bảo vệ miền Amazon và người dân ở đó, đồng thời cám ơn
Đức Thánh Cha vì sự quan tâm ngài luôn dành cho miền đất này của thế giới, vốn
là nền tảng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Đức Thánh Cha đã nhận
thư và ngày 1/6/2023, ngài đã gặp gỡ ba phụ nữ đại diện của Hội đồng Giáo hội
Amazon và Mạng lưới Giáo hội Liên Amazon.
Ba điểm quan trọng đã
được đề cập trong cuộc đối thoại với Đức Thánh Cha, gồm: “Công việc của những
người phụ nữ trong Giáo hội của vùng, sự công nhận của Giáo hội về công việc
này, thực tế của người dân bản địa và của giáo dục”.
Ba nhà lãnh đạo bản địa
đã trình bày mối quan tâm của họ với Đức Thánh Cha để ngài biết về họ. Nỗi sợ
hãi lớn nhất liên quan đến các chính sách được thực hiện ở nhiều nơi và theo họ,
thể hiện sự tấn công vào nhân quyền trên phạm vi quốc tế, nhưng trên hết là quyền
của cư dân Amazon. Nhiều chính sách trong số này có mục đích thương mại.
Về phần Đức Thánh
Cha, ngài đã ca ngợi sự dấn thân của phụ nữ Amazon, sự nhạy cảm và công việc
truyền giáo của họ.
Cuộc trò chuyện với Đức
Thánh Cha cũng đề cập đến thực tế xã hội-giáo dục và xã hội-mục vụ của Amazon,
nhấn mạnh vào sứ mạng và các thừa tác vụ của phụ nữ trong Giáo hội. Về điểm cuối
cùng này, sơ Imrã Laura thuật lại, tất cả đều đồng ý rằng sứ mạng mà tất cả phụ
nữ đã và đang thực hiện trong Giáo hội từ lâu nay không thể dừng lại: “Người phụ
nữ chính là gương mặt mẫu tử này của Giáo hội... Và phụ nữ trong Giáo hội chính
là những người mang lại những thay đổi nhằm thúc đẩy việc truyền giáo của Giáo
hội”.
Sơ nói: “Rõ ràng là
phụ nữ chúng tôi hiện diện trong vô số cộng đồng, khuyến khích và thúc đẩy mọi
người không đánh mất niềm tin và ý nghĩa của cuộc sống. Nhưng sự phục vụ mà
chúng tôi cống hiến cho Giáo hội không được công nhận, tạo ra những căng thẳng
có thể được khắc phục bằng việc công nhận các thừa tác vụ mới dành cho phụ nữ
theo tính cấp bách của thực tế xã hội-mục vụ của Giáo hội ở Amazon”.
Nguồn: vaticannews.va/vi
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
