GIẢI
ĐÁP THẮC MẮC CHO NGƯỜI TRẺ CÔNG GIÁO
Bài 92: THIÊN CHÚA TẠO DỰNG VŨ
TRỤ TRONG VỤ NỔ BIG BANG?
Hỏi: Con nghe mọi người có học nói về vụ nổ Big Bang. Các Cha nhà mình cũng hay
nói đến. Trong trường học cũng vậy. Con biết đây được xem là vụ nổ lớn nhất để
có vũ trụ ngày hôm nay, mà vụ nổ này là do một cha tìm hiểu ra, vậy con cảm thấy
băn khoăn thấy thuyết Big Bang này có đi ngược lại sách Sáng thế không? Chúa tạo
dựng trong 6 ngày, ngày thứ 7 nghỉ ngơi đâu có nói đến vụ nổ gì đâu mà sao Cha
này lại nói đến? Con không biết thuyết này có đi ngược lại giáo huấn của Giáo hội
không? Các Đấng bậc trong Hội Thánh có cái nhìn như thế nào về thuyết nào? Người
Công giáo nhà mình có nên chấp nhận thuyết này như là một giải thích cho nguồn
gốc của vũ trụ và con người không? Có nhiều người hỏi con nhưng con cũng không
biết phải trả lời làm sao! Xin giúp con với ạ, con xin chân thành cảm ơn ạ.
Trả lời:
Bạn thân mến,
Câu hỏi của bạn
“rất hay” và cũng “rất phức tạp”. Nên thầy sẽ cố gắng diễn tả một cách ngắn ngọn
và đơn giản nhất có thể, để làm vấn đề sáng tỏ ra, chứ không bị tối tăm thêm.
Có lẽ cách thích hợp, là thầy sẽ đi theo những lời nói của bạn, để như là cuộc
đối thoại ngắn.
Con nghe mọi người có học nói về vụ nổ Big Bang
Đúng thế, trong
giới khoa học, giới những người có học, thì thuyết vụ nổ lớn Big Bang đang là
lý thuyết có giá trị nhất và thuyết phục nhất để giải thích về nguồn gốc vũ trụ,
về sự khởi đầu của vũ trụ. Để hiểu cụ thể hơn, chi tiết hơn, bạn có thể tìm thấy
rất nhiều bài viết, video từ kiểu tóm tắt đến trình bày chi tiết, bằng tiếng Việt
hoặc tiếng Anh, trên Website hoặc Youtube. Tuy nhiên, có thể tóm tắt ở vài điểm
sau. Dựa trên các công trình toán học và các quan sát vật lý thiên văn, người
ta khám phá ra rằng, vũ trụ đang giãn nở. Nếu hiểu như thế, thì lùi lại quá khứ,
có nghĩa là vũ trụ co lại. Có nghĩa là vũ trụ phải có điểm khởi đầu của không
gian và thời gian. Nếu chỉ nói xuông như thế, thì đâu có gì đặc biệt. Điều đặc
biệt, là hàng loạt công trình khoa học lớn bậc nhất, lại quy tụ gặp gỡ nhau
trong thuyết này, củng cố cho thuyết này. Đương nhiên, có những thuyết khác nữa,
nhưng cho đến hiện tại, thuyết Big Bang vẫn chiếm ưu thế hơn tất cả các thuyết
còn lại (ví dụ, đa vũ trụ, vũ trụ song song, hoặc thuyết nhiều vụ nổ lớn).
Các Cha nhà mình cũng hay nói đến
Các Cha nói đến,
vì thuyết này vừa rất khoa học vừa phù hợp sâu xa với Đức Tin. Rất khoa học, vì
thuyết này do các nhà khoa học hàng đầu thế giới đề xuất, và cũng có tính thuyết
phục vô cùng lớn. Phần lớn các nhà khoa học (vừa lý thuyết vừa thực hành) này đều
là những người có đức tin sâu sắc. Rất phù hợp với Đức Tin, vì Kinh Thánh nói rằng:
vũ trụ được Thiên Chúa tạo thành từ hư không.
Trong trường học cũng có nói đến
Trường học nói đến,
vì trường học là nơi các học sinh, sinh viên, học viên được học những thành quả
chính thức và tốt nhất của toàn thể nhân loại, kho tàng chung của nhân loại.
Cho nên, khi học về thiên văn, về vật lý, hoặc khoa học nói chung, không thể
không nhắc đến thuyết vụ nổ lớn Big Bang.
Con biết đây được xem là vụ nổ lớn nhất để có vũ
trụ ngày hôm nay, mà vụ nổ này là do một cha[1]
tìm hiểu ra, vậy con cảm thấy băn khoăn thấy Big Bang này có đi ngược lại sách
Sáng thế không? Chúa tạo dựng trong 6 ngày, ngày thứ 7 nghỉ ngơi đâu có nói đến
vụ nổ gì đâu mà sao Cha này lại nói đến?
Bạn đang đề cập đến
hai điều rất khác nhau. Một bên là sách Sáng Thế được viết cách đây ít là nhiều
ngàn năm, với một bên là những khám phá khoa học mới trăm năm nay. Và nếu đẩy mạnh
hơn nữa, đó là cuộc đối thoại giữa đức tin “muôn thuở, vĩnh cửu, đời đời, vượt
thời gian” với khoa học “với những khám phá mới nhất, trong thời gian”. Để đi
vào câu hỏi của bạn, sẽ rất phức tạp, vì câu hỏi ấy có một lịch sử rất dài với
vô vàn câu chuyện.
Một cách đơn giản,
có thể tóm tắt như thế này. Một người có đức tin sâu xa vào Thiên Chúa của Kinh
Thánh (đương nhiên bao gồm sách Sáng Thế) hoàn toàn đồng thời có thể là một nhà
khoa học chuyên sâu bậc nhất của nhân loại trong thời điểm hiện tại. Nếu muốn,
bạn có thể tìm hiểu về cuộc đời các nhà khoa học lớn nhất trong lịch sử thế giới.
Không muốn nói là tất cả, nhưng hầu chắc, phần đông trong số các vị đều là những
người Kitô hữu nghiêm túc và đầy lòng đạo sốt sắng.
Kinh Thánh, sách
Sáng Thế, là Lời của Thiên Chúa, nhưng được bàn tay con người viết, trong ngôn
ngữ con người (tiếng Do Thái), với một vùng đất, dân tộc, nền văn hóa cụ thể, ở
một thời điểm lịch sử cụ thể. Cách đây mấy nghìn năm, làm gì có điện, làm gì có
radio, tivi, máy chụp ảnh, internet, smartphone, kính thiên văn, tàu vũ trụ… Nên
chắc chắn bạn sẽ không thể tìm thấy những điều này trong các trang sách Sáng Thế.
Con không biết thuyết này có đi ngược lại giáo huấn
của Giáo hội không? Các Đấng bậc trong Hội Thánh có cái nhìn như thế nào về
thuyết này?
Thuyết này không
chỉ không đi ngược, mà còn rất gần với niềm tin trong Kinh Thánh. Và càng tìm
hiểu vũ trụ, con người càng khám phá để hiểu thêm về công trình sáng tạo của
Thiên Chúa. Cái nhìn này là rất tích cực. Tuy nhiên, luôn có khoảng cách cần
thiết. Vì là lý thuyết khoa học, nên sẽ thuộc địa hạt khoa học. Cho nên, có thể
trong tương lai, có thể sẽ có những lý thuyết mới thuyết phục hơn, tốt hơn.
Không nên có cái
nhìn khép kín và sợ hãi. Không sợ tìm hiểu sâu xa đức tin, cũng không sợ nghiên
cứu sâu xa về khoa học. Bạn có thể đọc một chút về thông điệp Đức Tin và Lý
Trí[2]
của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, để thấy được vai trò và thế đứng của đức
tin và lý trí trong con người và trong dòng lịch sử. Giáo hội là Giáo hội của
Chúa để phục vụ Dân Chúa, phục vụ con người. Đương nhiên, giáo huấn của Giáo hội
không gì khác ngoài việc diễn giải giáo huấn của Chúa. Và như thế, cùng một
Thiên Chúa là Đấng Sáng Tạo vũ trụ, sáng tạo con người, để con người nghiên cứu.
Thiên Chúa cũng
là Đấng sai Con của Ngài đến thế gian, và nhờ Con của Ngài mà mọi người được cứu
độ, và trong công cuộc cứu độ ấy, các môn đệ của Chúa hợp thành Hội Thánh.
Chúng ta gọi đó là công trình sáng tạo và công trình cứu độ. Đấng là Chủ của cả
hai công trình ấy, sẽ không thể tự mâu thuẫn. Do đó, càng nghiên cứu sâu xa, đức
tin càng thêm sâu sắc. Càng có niềm tin lớn, sẽ càng có các công trình nghiên cứu
vĩ đại.
Xin nhắc tới hai
gương mặt muốn hoà hợp giữa khoa học và đức tin. Thứ nhất, nhà vật lý học thiên
thể Robert Jastrow cho rằng, các bằng chứng thiên văn học có liên hệ rất gần với
quan điểm về cội nguồn vũ trụ của Kinh Thánh; chi tiết có thể khác, nhưng những
yếu tố cốt lõi và lời lý giải là giống nhau.[3] Thứ
hai, nhà hoá-sinh Francis S.Collins nhận định, vụ nổ lớn củng cố cho kết luận:
tự nhiên (vũ trụ) có một khởi đầu xác định; không thể hình dung được, bằng cách
nào mà tự nhiên (vũ trụ) có thể tạo ra chính nó; phải có một lực lượng siêu
nhiên ở bên ngoài vũ trụ và ngoài thời gian mới có thể làm nổi điều đó.[4]
Người Công giáo nhà mình có nên chấp nhận thuyết
này như là một giải thích cho nguồn gốc của vũ trụ và con người không?
Như ngay từ đầu
đã nói với bạn, có rất nhiều người Công giáo chấp nhận thuyết này. Mà không chỉ
là Công giáo, mà cho đến hiện nay, thuyết này vẫn đang là một thuyết có sức
thuyết phục nhất. Khi bạn nói “người Công giáo”, thì chúng ta nên cẩn thận một
chút, để không “tự tách mình” ra khỏi thế giới. Vì khi nói về các công trình
khoa học, các lý thuyết khoa học, thì đều là một phần của kho tàng chung của
nhân loại, không phân biệt ai. Còn khi nhấn mạnh “người Công giáo”, có lẽ chúng
ta muốn nhấn mạnh đến đức tin gắn liền với Kinh Thánh và với những hướng dẫn của
Hội Thánh.
Cũng nên lưu ý,
khi đã gọi là một thuyết, thì dù có thuyết phục và có giá trị đến mấy, thì đó
cũng là một lý thuyết, chứ không phải là tuyệt đối đúng. Bạn sẽ có thể ngạc
nhiên cho rằng, đã đúng thì phải đúng, chứ làm gì có chuyện đúng hơn. Có đó bạn.
Có hai ví dụ rất cụ thể.
Ví dụ thứ nhất về thiên văn học
Bạn có thể đã biết
ví dụ kinh điển về thuyết địa tâm (thời cổ đại: nói rằng trái đất là trung tâm)
và thuyết nhật tâm (thời trung cổ: nói rằng mặt trời là trung tâm). Thời cổ đại
và ngay cả Kinh Thánh, và trong cả trong các câu chuyện của người Việt xưa, đều
mô tả trái đất là trung tâm (mặt trời mọc, mặt trời lặn…) vì dựa vào kinh nghiệm
trực giác, kinh nghiệm đời thường, thấy sao nói thế. Thời trung cổ, người ta
khám phá ra mặt trời là trung tâm, chứ không phải trái đất, nhờ vào các định luật
toán học và các quan sát thiên văn học, các bài toán vật lý…
Thế nhưng sau
này, với các kính thiên văn hiện đại, với các phương pháp hiện đại, các công
trình nghiên cứu lớn, người ta khám phá ra rằng: mặt trời chỉ là trung tâm của
hệ mặt trời mà thôi. Còn thực tế, có rất nhiều mặt trời, với nhiều hệ khác
nhau. Và rồi cả dải ngân hà cũng chỉ là một trong vô số dải khác. Và như thế, mặt
trời của chúng ta cũng vô cùng nhỏ bé và nằm ở rìa của vũ trụ… Thời cuộc chiến
nảy lửa giữa thuyết nhật tâm và địa tâm cách đây mấy trăm năm, thì hồi đó, con
người mới nhìn mặt trăng bằng kính thiên văn bé tí của Galile (như đồ chơi
ngày nay). Hiện tại, con người đã đặt chân lên mặt trăng từ lâu, và robot đã đặt
chân lên Sao Hỏa.
Ví dụ thứ hai về sinh vật học
Từ lâu nay, các
lý thuyết nói về việc hình thành mầm sống đầu tiên trên trái đất, là như thế
này: Đó là cần hội tụ các yếu tố về ánh sáng, khí hậu, nhiệt độ, nước, không
khí, mưa… rồi có mầm sống hữu cơ… Thế nhưng gần đây, bằng các tầu ngầm nghiên cứu
ở đáy đại dương, ở các vết nứt gần như là nham thạch, nơi mà ánh sáng không thể
tới, nơi mà nóng cực độ, nơi mà chất độc vô cùng mạnh… thì vẫn có vô vàn sinh vật
sống ở đó. Các sinh vật ấy không có mắt, có thể tự thích nghi trong môi trường
cực độc ấy, và cũng không cần năng lượng từ ánh sáng mặt trời, mà nhận năng lượng
trực tiếp từ trái đất. Và rõ ràng, đây là một hệ thống về dạng sống, hoàn toàn
khác và nằm ngoài tất cả những gì mà từ trước tới giờ con người biết.
Có nhiều người hỏi con nhưng con cũng không biết
phải trả lời làm sao! Xin giúp con với ạ, con xin chân thành cảm ơn ạ.
Với những câu hỏi
lớn và vô cùng phức tạp. Tùy bạn tìm hiểu tới mức độ nào, và tùy người hỏi ở mức
độ nào, mà bạn giải thích sao cho phù hợp bao nhiêu có thể.
Cùng về câu hỏi
“lúc khởi đầu của vũ trụ” từ quan điểm triết học, từ góc nhìn Kinh Thánh, và từ
lối tiếp cận khoa học, bạn có thể đọc thêm bài viết: Vũ Trụ có khởi đầu
không?
Phần 1: https://dongten.net/vu-tru-co-khoi-dau-khong-phan-1/
Phần 2: https://dongten.net/the-gioi-co-khoi-dau-khong-phan-2/
Và nếu bạn chưa
muốn đọc ngay bài viết khá chuyên đó, thì chỉ phần kết luận cũng tạm đủ để phác
họa một số đường nét chính:
Tựu trung, chủ đề
“lúc khởi đầu” của vũ trụ vẫn còn là câu hỏi mở cho tới ngày nay. Thánh Augustinô
cũng như thánh Tôma Aquinô đã vận dụng tất cả khả năng về triết lý của mình để
suy tư, để đối thoại với nền triết học đương thời của các ngài. Về phương diện
triết học, các ngài chỉ ra rằng, có thể chấp nhận nhiều câu trả lời khác nhau.
Hơn nữa, về phương diện thần học, các ngài đón nhận lối nhìn của Kinh Thánh. Nhờ
đó, các ngài vừa truy tìm trong triết lý, vừa dấn thân trong đức tin, mà cả hai
vẫn hoà hợp nhau.
Chính thánh
Augustinô lưu ý: “Nếu cả hai người đều nói sự thật, thì chân lý bất dịch
vượt lên trên trí khôn của họ, và họ không được bài bác tư tưởng của nhau”[5].
Thêm vào đó, trong tình
trạng có nhiều ý kiến khác nhau và cũng chân thật cả, thì chính chân lý phải
thiết lập sự hoà hợp.[6] Để
cẩn thận tránh nhầm lẫn khi dùng đức tin dẫm chân vào lĩnh vực triết học, thánh
Thomas cho rằng: điều hữu ích là đừng cả gan chứng minh điều thuộc đức
tin bằng những lý lẽ bất tất. Vì nếu làm như thế, sẽ làm cớ cho người ngoại
giáo chế diễu, vì họ tưởng rằng, chúng ta dựa vào những lý lẽ đó mà tin nhận những
điều thuộc đức tin.[7]
Vâng, những giải
pháp khác nhau của chủ đề “lúc khởi đầu” không chỉ xảy ra cho triết học, mà cho
cả khoa học hiện đại, như đã đề cập. Bài học lớn mà chúng tôi nhận thấy: dù là
triết học, thần học, hay khoa học, thì cái nền căn bản là khiêm tốn kiếm tìm
chân lý; vừa tôn trọng lĩnh vực riêng của mình, vừa bổ túc nhau, và đừng “chơi
xấu” nhau.
(Trích Giải Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 5, Nxb Tôn Giáo, 05/2021)
[1] Độc giả có thể đọc thêm về vị linh mục đầu tiên đặt nền móng cho thuyết
Big Bang, Georges Lemaître: https://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre
[2] http://catechesis.net/thong-diep-fides-et-ratio-duc-tin-va-ly-tri-cua-dgh-gioan-phaolo-ii-ngay-14-09-1998-1/
[3] X. Francis S.Collins, Ngôn ngữ của Chúa (The Language of God),
Lê Thị Thanh Thuỷ dịch, (Nxb Lao Động, Hà Nội, 2007), tr. 88.
[7] X. Thánh Thomas
Aquino, Tổng luận Thần học, (Thiên Chúa Tạo
Thành và các thiên thần, Phần I, vấn đề 44-64); phiên dịch và dẫn nhập: Joachim
Nguyễn Văn Liêm, O.P. và một số cộng tác viên; (Tu viện thánh Alberto Cả, Tp.
HCM, 2001), tr. 111.
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
