Logo chuyến viếng thăm Cộng hòa Dân Chủ Congo của Đức Thánh Cha Phanxicô năm 2023
ĐỨC THÁNH
CHA TRƯỚC NHỮNG THÁCH ĐỐ CỦA CONGO VÀ NAM SUDAN
Giuse Trần Đức Anh, O.P.
Vatican News (29.01.2023) - Sáng thứ Ba ngày 31/1/2023 Đức Thánh Cha
Phanxicô sẽ khởi sự chuyến tông du thứ 40 của ngài tại nước ngoài với hai chặng
dừng: trước tiên tại Cộng hòa Dân Chủ Congo cho đến sáng ngày 3/2/2023, và tiếp
đó là tại Nam Sudan, cho đến ngày 5/2/2023. Cuộc viếng thăm tuy ngắn ngủi nhưng
khẩn trương. Giáo Hội và xã hội tại 2 nước đều nồng nhiệt mong đợi cuộc viếng
thăm này của Đức Thánh Cha. Nhưng đâu là những thách đố đang được đề ra cho
chuyến đi của ngài?
Cộng hoà dân chủ Congo cũng như Nam Sudan đều phải
đương đầu với những xung đột và bạo lực, nhân dân khao khát hòa bình từ lâu. Họ
hy vọng chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha sẽ là một tác nhân góp phần quan trọng
vào việc bình ổn đất nước của họ.
Công Giáo tại Cộng hòa dân chủ Congo
Giáo Hội tại Congo thuộc vào số những Giáo Hội kỳ
cựu nhất tại Phi châu nam Sahara, có từ cuối thế kỷ 15 với cuộc trở lại của nhà
vua và hoàng gia nhờ các thừa sai Bồ Đào Nha vào năm 1491. Trải qua bao thăng
trầm, ngày nay Giáo Hội tại Cộng hoà dân chủ Congo tiếp tục là một trong những
Giáo Hội sinh động nhất ở Phi châu. Số tín hữu tiếp tục gia tăng: trong số gần
106 triệu dân cư tại đây, có 49% là tín hữu Công Giáo, tức là 52 triệu 200 ngàn
người thuộc 48 giáo phận do 62 Giám Mục coi sóc, với sự cộng tác của hơn 6.100
linh mục triều và dòng. Có hơn 1.300 tu huynh và 10.500 nữ tu. Số đại chủng
sinh là 4.100 thầy. Nhiều linh mục Congo đang phục vụ Giáo Hội tại các nước Phi
châu khác, Âu và Mỹ châu theo diện “Fidei Donum”, Hồng ân đức tin.
Một đặc điểm quan trọng của Giáo Hội Công Giáo
Congo là sự dấn thân tích cực của giáo dân, qua nhiều hội đoàn và phong trào
giáo dân, họp thành Hội đồng Tông đồ giáo dân. Gần 77 ngàn giáo lý viên hoạt động
trong các lãnh vực khác nhau. Trong lãnh vực truyền thông, Giáo Hội Congo có
hơn 30 đài phát thanh, nhiều kênh truyền hình giáo phận và sách báo Công Giáo.
Mặt khác, Giáo Hội Công Giáo Congo cũng phải
đương đầu với nhiều thách đố: nạn mê tín, phù thủy và ma thuật vẫn còn lan rộng
trong cả các cộng đoàn Công Giáo. Ngoài ra, những giáo phái độc lập mệnh danh
là Kitô cũng đang lan tràn tại nước này. Thêm vào đó có vấn đề làm sao phòng ngừa
người trẻ đừng tham gia vào các băng đảng bạo lực, và các nhóm dân quân nhất là
tại miền Đông Congo.
Thảm trạng xung đột tại Đông
Congo
Thực vậy, từ gần 30 năm nay, miền Đông Cộng hoà
dân chủ Congo sống trong tình trạng khủng hoảng và trong năm qua càng gia tăng
cường độ đến độ giai đoạn chót là thành phố Goma, dự kiến trong chuyến viếng hồi
tháng 7 năm ngoái của Đức Thánh Cha, đã bị hủy bỏ trong chương trình viếng thăm
sắp tới đây, chủ yếu vì lý do an ninh.
Goma ngày nay là biểu tượng một cuộc xung đột nội
địa và liên miên, với sự can dự của 120 nhóm võ trang ở tỉnh bắc và nam Kivu,
cùng với tỉnh Ituri. Trong số các lực lượng đó, có Lực lượng liên minh dân chủ
(Allied Democratic Forces, Adf), một phong trào Hồi giáo gốc Uganda, hoạt động
đặc biệt tại vùng Beni-Butembo, và Phong trào M23 được Ruanda láng giềng ủng hộ.
Nhóm này chiếm được một vùng rộng bằng nước Bỉ, bao quanh và đe dọa Goma, thủ phủ
của tỉnh Bắc Kivu. Giáo phận Goma bị chia làm đôi, vì có 32 giáo xứ thuộc vùng
do lực lượng phiến quân M23 chiếm đóng.
Nhóm M23 có tổ chức và vũ trang hùng hậu hơn cả
quân đội chính quy Congo và cả lực lượng bảo hòa Monusco của Liên Hiệp Quốc. Hoạt
động của nhóm này đã làm gia tăng số thường dân bị thiệt mạng và gần 400 ngàn
người phải di tản, theo con số của Liên Hiệp Quốc, không kể con số 5 triệu 600
ngàn người tản cư tại nước này.
Các cuộc tấn công của nhóm M23 đang gây căng thẳng
lớn giữa Cộng hòa dân chủ Congo và Ruanda. Quốc gia này bị Congo tố cáo là ủng
hộ các phiến quân tại đây, còn Ruanda thì tố cáo Congo trợ giúp Lực lượng dân
chủ giải phóng Ruanda, một nhóm phiến quân có căn cứ tại miền bắc Kivu.
Chương trình của Đức Thánh
Cha tại Congo
Trong bối cảnh trên đây, Đức Thánh Cha sẽ đến thủ
đô Kinshasa chiều ngày 31/1 và sẽ có 11 sinh hoạt diễn ra tại 6 địa điểm. Đặc
biệt ngài sẽ cử hành thánh lễ ngày thứ Tư, 1/2 tại phi trường Ndolo với hơn 1
triệu tín hữu. Ban chiều cùng ngày này, tại tòa Sứ Thần Tòa Thánh, ngài sẽ gặp
đại diện của các nạn nhân bạo lực ở miền Đông Congo.
Sáng ngày 2/2, Đức Thánh Cha sẽ gặp gỡ giới trẻ
Congo tại Sân vận động các vị tử đạo và ban chiều, ngài đến Nhà thờ chính tòa
Kinshasa để gặp các linh mục, phó tế, tu sĩ nam nữ, chủng sinh. Sau cùng sáng
ngày 3/2, Đức Thánh Cha sẽ gặp các Giám Mục Congo trước khi lên đường sang thăm
Nam Sudan.
Hành hương đại kết tại Nam Sudan
Cuộc viếng thăm tại Nam Sudan được gọi là “Cuộc
hành hương đại kết hòa bình nơi đất nước và nhân dân Nam Sudan”, vì có sự tham
dự của hai vị thủ lãnh Liên hiệp Anh giáo và Giáo Hội Scotland là 2 Cộng đoàn
Kitô có đông tín hữu tại nước này.
Đất nước và Giáo hội tại Nam
Sudan
Nam Sudan rộng gấp đôi Việt Nam với hơn 654 ngàn
cây số vuông, nhưng dân số chỉ có 13 triệu 800 ngàn người thuộc nhiều bộ tộc
khác nhau, trong đó 7 triệu 200 ngàn người là tín hữu Công Giáo, chiếm 52% dân
số, và thuộc 7 giáo phận do 10 Giám mục coi sóc, với sự cộng tác của 300 linh mục
triều và dòng. Có 35 tu huynh và 218 nữ tu.
Nam Sudan được độc lập năm 2011, nhưng chỉ 2 năm
sau thì xảy ra nội chiến. Tính đến năm 2018, là năm có hiệp định đình chiến đầu
tiên, đã có khoảng 400 ngàn người chết và hàng triệu người di tản. Ngày nay,
hai nhân vật đối thủ vốn cạnh tranh nhau, Salva Kiir Mayardit và Riek Machar
đang làm tổng thống và phó tổng thống trong chính phủ thống nhất quốc gia. Dựa
trên căn bản “Tuyên ngôn Roma” hồi năm 2020, các cuộc thương thuyết vẫn tiếp tục
với những nhóm phiến quân không ký vào hiệp định hòa bình năm 2018. Trong hiệp
định này, chính phủ và phiến quân nhìn nhận các vị lãnh đạo Công Giáo, Anh giáo
và Tin Lành Trưởng Lão đã không ngừng kêu gọi cho hòa bình, hòa giải và tình
huynh đệ.
Viếng thăm
Theo chương trình, khi đến thủ đô Juba chiều thứ
Bảy 4/2, Đức Thánh Cha sẽ gặp chính quyền, đại diện xã hội dân sự và ngoại giao
đoàn. Chúa nhật hôm sau, 3 vị lãnh đạo sẽ gặp riêng các Giám mục, linh mục và
các chức sắc thuộc Giáo Hội liên hệ. Ban chiều 3 vị gặp gỡ và lắng nghe những
người di tản nội địa, trước khi đến lăng John Garang, vị lập quốc, để cử hành
buổi cầu nguyện đại kết vào lúc 6 giờ. Sáng Chúa nhật 5/2, Đức Thánh Cha sẽ cử
hành thánh lễ tại khu vực lăng này trước khi lên đường trở về Roma.
Tầm quan trọng về đại kết
Một chuyên gia về Nam Sudan, ông John Ashworth,
một thừa sai Công Giáo tại Nam Sudan trong 40 năm, đặc biệt nhấn mạnh đặc tính
đại kết trong chuyến đi của Đức Thánh Cha tại Nam Sudan.
Trong cuộc phỏng vấn dành cho hãng tin Công Giáo
Đức KNA, truyền đi ngày 12/1 vừa qua, ông Ashworth nhận định rằng, nói đúng ra,
đây không phải là một cuộc viếng thăm của Đức Giáo Hoàng, nhưng là một cuộc
“hành hương” chung với Đức Giáo Chủ liên hiệp Anh giáo Justin Welby và vị thủ
lãnh Giáo Hội Trưởng Lão xứ Scotland, Mục Sư Iain Greenshields.
Ông Ashworth cho biết các Giáo Hội Kitô tại Nam
Sudan có tinh thần đại kết rất cao. Chuyến đi chung của các vị lãnh đạo của 3
Giáo Hội Kitô không phải chỉ là một biểu tượng. Sự kiện các vị đã cùng nhau hoạt
động cho hòa bình tại Nam Sudan từ nhiều năm nay là điều rất có ý nghĩa. Điều
bây giờ là chờ xem 3 vị lãnh đạo Kitô có thể khơi lên một sự thay đổi thêm
trong tâm hồn giới lãnh đạo chính trị của Nam Sudan trong cuộc viếng thăm sắp tới
hay không. “Dầu sao chuyến đi này sẽ là một cuộc viếng thăm quan trọng, đẩy mạnh
tình liên đới đối với các Giáo Hội và nhân dân Nam Sudan”.
Mặt khác, trong một bản tin truyền đi hôm 26/1 vừa
qua, Hội đồng đại kết các Giáo Hội Kitô ở Genève, Thụy Sĩ, cho biết có sự gia
tăng hy vọng, hồi hộp và chờ mong tại Nam Sudan trước cuộc hành hương đại kết của
ĐGH và 2 vị thủ lãnh Anh giáo và Tin Lành tại nước này.
Mục sư Thomas Tut Puot Mut, thủ lãnh Giáo Hội
Tin Lành trưởng lão Nam Sudan nói rằng: “Dân chúng ý thức về cuộc viếng thăm và
họ rất phấn khởi. Họ đã thất vọng vì việc hủy bỏ chuyến viếng thăm của 3 vị
lãnh đạo hồi tháng 7 năm ngoái, nhưng nay họ vui mừng và sẵn sàng... Thật là một
đặc ân cho Giáo Hội Nam Sudan được đón các vị lãnh đạo sắp tới”.
Mục sư Joseph Alhag Lo Abel thuộc Anh giáo ở thủ
đô Juba, nói rằng Giáo Hội và các vị lãnh đạo Giáo Hội địa phương rất lạc quan
về kết quả cuộc viếng thăm này vì các vị lãnh đạo thế giới đang đến gặp gỡ nhân
dân Nam Sudan tại đất nước của họ. “Khi dân chúng thấy các vị lãnh đạo đến, họ
hy vọng rằng đất nước của họ có thể ra khỏi tình trạng chiến tranh hiện nay.
Không thể tìm được một giải pháp nếu không có sáng kiến”. Cụ thể Mục sư Lo Abel
hy vọng cuộc hòa đàm bế tắc sẽ được mở lại giữa các vị thủ lãnh các phe mà
Vatican đã khởi sự. (oikumene.org 26-1-2023)
Nguồn: vaticannews.va/vi
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
