Đức Thánh Cha và ông Emmanuel Van Lierde, trong cuộc tiếp kiến dành cho ban biên tập tuần báo "Tertio" vào năm 2020 (Photo: Vatican Media)
ĐỨC THÁNH
CHA PHANXICÔ CHIA SẺ VỀ Ý MUỐN CANH TÂN GIÁO HỘI, VỀ CÔNG ĐỒNG VATICAN II VÀ
TÍNH HIỆP HÀNH
Emmanuel Van Lierde
Vatican News (28.02.2023) - Trong cuộc phỏng
vấn của hai tuần báo Kitô giáo “Tertio” và “Dimanche” của Bỉ , ngoài chủ đề cuộc
chiến ở Ucraina, điều Đức Thánh Cha hết sức quan tâm, điều ngài xem như một thất
bại cá nhân khi không thể ngăn đổ máu thêm nữa và những lời kêu gọi đối thoại
không ngừng, ngài đặc biệt nói đến ý muốn canh tân Giáo hội ngay từ khi bắt đầu
lãnh đạo Giáo hội, đến Công đồng Vatican II và Thượng Hội đồng về hiệp hành
đang diễn ra trong Giáo hội.
Ngày 28/2/2023, hai tuần
báo Kitô giáo “Tertio” và “Dimanche” của Bỉ đã đăng nội dung một cuộc phỏng vấn
Đức Thánh Cha, được thực hiện ngày 19/12 năm ngoái (2022), hai ngày sau khi Đức
Thánh Cha tròn 86 tuổi. Cuộc phỏng vấn kéo dài 45 phút, dài hơn chương trình dự
tính 15 phút, được thực hiện nhằm kỷ niệm 10 năm Đức Thánh Cha Phanxicô được bầu
chọn làm Giáo hoàng - ngày 13/3/2023.
Khi được biết cuộc phỏng
vấn sẽ được đăng nhân dịp kỷ niệm 10 năm kế vị Thánh Phêrô, nghĩa là hơn 3
tháng sau ngày phỏng vấn, Đức Thánh Cha lo lắng hỏi người phỏng vấn: “Nếu có điều
gì xảy ra với tôi trong thời gian chờ đợi thì sao?”. Nhưng với tính hài hước,
ngài nói thêm rằng một xuất bản sau khi ngài qua đời sẽ cho phép ngài nói lời
cuối cùng “từ ngôi mộ”. Và cuộc phỏng vấn đã diễn ra trong bầu khí vui vẻ,
không có nghi thức hoặc thủ tục.
Trong cuộc phỏng vấn,
ngoài chủ đề cuộc chiến ở Ucraina, điều Đức Thánh Cha hết sức quan tâm, điều
ngài xem như một thất bại cá nhân khi không thể ngăn đổ máu thêm nữa và những lời
kêu gọi đối thoại không ngừng, ngài đặc biệt nói đến ý muốn canh tân Giáo hội
ngay từ khi bắt đầu lãnh đạo Giáo hội, đến Công đồng Vatican II và Thượng Hội đồng
về hiệp hành đang diễn ra trong Giáo hội. Bên cạnh đó, Đức Thánh Cha không quên
nhấn mạnh rằng phụng tự và phục vụ phải đi đôi với nhau. Ngài nói: “Một Giáo hội
thuần túy phụng tự thì không phải là một Giáo hội; cũng thế, một Giáo hội thuần
túy ‘xã hội’ thì không phải là một Giáo hội.”
Sau đây là một phần nội
dung của cuộc phỏng vấn.
Thưa Đức Thánh Cha, tên ngài chọn khi làm Giáo
hoàng cũng bao gồm một chương trình nghị sự. Theo gương Thánh Phanxicô Assisi,
ngài muốn xây dựng lại và đổi mới Giáo hội, ngài quan tâm đến người nghèo và
trái đất, ngài hoạt động vì hòa bình và coi trọng đối thoại liên tôn. Một sợi
chỉ đỏ khác để hiểu triều đại giáo hoàng của ngài chính là Công đồng Vatican II
(1962-1965), ngay cả khi ngài là vị Giáo hoàng đầu tiên không tham dự Công đồng.
Tại sao việc tiếp tục thực hiện Công đồng đó lại quan trọng đối với ngài như vậy?
- Các nhà sử học nói rằng
phải mất một thế kỷ để các quyết định của một Công đồng có hiệu lực đầy đủ và
được thực hiện. Chúng ta vẫn còn 40 năm nữa…. Tôi rất quan tâm đến công đồng vì
sự kiện đó thực sự là một cuộc viếng thăm của Thiên Chúa đối với Giáo hội của
Người. Công đồng là một trong những điều mà Thiên Chúa thực hiện trong lịch sử
thông qua những người thánh thiện. Có lẽ, khi Đức Gioan XXIII thông báo, không
ai nhận ra điều gì sắp xảy ra. Người ta nói rằng chính ngài nghĩ rằng nó sẽ
hoàn thành trong một tháng, nhưng một Hồng y đã nói: “Ngài hãy bắt đầu mua đồ đạc
và mọi thứ khác, chúng ta sẽ cần nhiều năm.” Đức Gioan XXIII đã tính đến điều
này, ngài là một người cởi mở với những lời mời gọi của Chúa. Đây là cách Thiên
Chúa nói với dân Người. Và ở đó Người thực sự đã nói với chúng ta. Công đồng
không chỉ liên quan đến việc canh tân Giáo hội. Đó không chỉ là vấn đề canh
tân, mà còn là một thách đố để làm cho Giáo hội ngày càng sống động hơn. Công đồng
không đổi mới, nhưng làm trẻ hóa Giáo hội. Giáo Hội là người mẹ luôn tiến bước.
Công đồng đã mở ra cánh cửa cho sự trưởng thành hơn, hòa hợp hơn với những dấu
chỉ của thời đại. Chẳng hạn như Lumen gentium, hiến chế tín lý về
Giáo hội, là một trong những văn kiện truyền thống nhất và đồng thời cũng là
văn kiện hiện đại nhất, bởi vì trong cơ cấu của Giáo hội, truyền thống - nếu được
hiểu đúng - luôn luôn hiện đại. Điều này là do truyền thống tiếp tục phát triển
và lớn mạnh.
Như đan sĩ người Pháp
Vincent de Lérins, sống vào thế kỷ thứ 5, đã tuyên bố: các tín điều phải tiếp tục
phát triển, nhưng theo phương pháp luận này: “Những điều có thể được củng cố
theo năm tháng, được mở rộng theo thời gian, được tôn vinh bởi tuổi tác”. Điều
đó có nghĩa là: bắt đầu từ gốc rễ, chúng ta luôn tiếp tục phát triển. Công đồng
đã tiến một bước như thế, mà không chặt bỏ gốc rễ, bởi vì muốn sinh hoa trái thì
không thể làm như vậy. Công đồng là tiếng nói của Giáo hội cho thời đại của
chúng ta và trong thời điểm này - trong một thế kỷ - chúng ta đưa nó vào thực tế.
Thưa Đức Thánh Cha, việc tiếp tục thực hiện và
thực hiện công đồng bao gồm việc khuyến khích tính hiệp hành. Ngài mong đợi điều
gì và thấy trước điều gì trong tiến trình hiệp hành này? Nó thực sự có ý nghĩa
gì? Đó có phải là một phong cách điều hành và lãnh đạo bắt nguồn từ những ý tưởng
của Công đồng không?
- Có một điểm mà chúng
ta không được bỏ qua. Vào cuối công đồng, Đức Phaolô VI đã được đánh động khi
lưu ý rằng Giáo hội phương Tây gần như đã đánh mất chiều kích hiệp hành của nó,
trong khi các Giáo hội Công giáo ở phương Đông đã có thể bảo tồn nó. Do đó,
ngài đã công bố việc thành lập Uỷ ban Thư ký của Thượng Hội đồng Giám mục, để một
lần nữa thúc đẩy tính hiệp hành trong Giáo hội. Trong sáu mươi năm qua, điều
này ngày càng phát triển. Dần dần một số điều đã được làm rõ. Ví dụ, có phải chỉ
có các giám mục có quyền bỏ phiếu. Đôi khi không rõ liệu phụ nữ có thể bỏ phiếu
hay không... Trong Thượng Hội đồng lần trước về miền Amazon, vào tháng 10 năm
2019, đã có một sự trưởng thành theo nghĩa này. Vì vậy, có một điều gì đó đặc
biệt đã xảy ra. Khi một Thượng Hội đồng kết thúc, những người đã tham gia và tất
cả các Giám mục trên thế giới được hỏi đâu là chủ đề họ muốn trong chương trình
nghị sự của Thượng Hội đồng tiếp theo. Chủ đề đầu tiên được chỉ ra là chức tư tế,
sau đó là tính hiệp hành. Rõ ràng đó là một chủ đề chung mà tất cả các Giám mục
đều cảm thấy đã đến lúc phải giải quyết. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập cơ
quan thường trực này của các Thượng Hội đồng Giám mục, một số nhà thần học đã lập
một bảng cân đối kế toán trong một tài liệu. Chúng ta đến từ xa, bây giờ chúng
ta đang ở đây và chúng ta phải tiến về phía trước. Đây là những gì chúng ta làm
thông qua tiến trình hiệp hành hiện tại, và hai Thượng Hội đồng về tính hiệp
hành sẽ giúp chúng ta làm sáng tỏ ý nghĩa và phương pháp của tiến trình đưa ra
quyết định trong Giáo hội.
Điều quan trọng là phải
nói rõ rằng một Thượng Hội đồng không phải là một quốc hội. Một Thượng Hội đồng
không phải là một cuộc thăm dò ý kiếncủa cánh tả và cánh hữu. Không. Nhân vật
chính của một Thượng Hội đồng là Chúa Thánh Thần. Nếu không có Chúa Thánh Thần
thì không thể có công nghị. Thượng hội đồng là một kinh nghiệm của Giáo hội mà
vị chủ tịch và tác nhân chính là Chúa Thánh Thần. Chúa Thánh Thần hoạt động
theo hai cách. Trước hết, Người làm cho Thượng Hội đồng trở thành một loại công
trường xây dựng. Hãy nghĩ về buổi sáng ngày Lễ Ngũ Tuần: thật đúng là một công
trường xây dựng! Với những đặc sủng dồi dào của Người, dường như Người tạo ra sự
rối loạn và hỗn loạn. Nhưng rồi... Người tạo ra trật tự. Hay đúng hơn, Người tạo
ra sự hài hòa, một loại trật tự cao hơn. Không phải ngẫu nhiên mà thánh Basiliô
thành Xêdarê viết trong chuyên luận về Chúa Thánh Thần, khi ngài cố gắng định
nghĩa về Chúa Thánh Thần: “Đấng là sự hài hòa”. Và chính điều này đã được trải
nghiệm trong một Thượng Hội đồng.
Một điều thú vị khác:
trong một Thượng Hội đồng chúng ta nói rất nhiều. Mỗi người tham gia sẽ có một
bài phát biểu dài bốn phút khi đến lượt mình. Sau ba bài phát biểu, luôn luôn
có bốn phút thinh lặng, một thời gian để cầu nguyện, để Chúa Thánh Thần có thể
giúp đỡ chúng ta. Xem một Thượng Hội đồng như một quốc hội là một sai lầm. Thượng
Hội đồng là một tập hợp của các tín hữu, đó là một cộng đoàn đức tin được hướng
dẫn bởi Chúa Thánh Thần, nhưng cũng bị ma quỷ cám dỗ và dụ dỗ.
Thưa Đức Thánh Cha, với thời gian, tại các quốc
gia của chúng ta, từ một Giáo hội của đa số, Giáo hội trở thành một Giáo hội được
chọn - với số lượng giáo sĩ giảm dần và ít tín hữu hơn - những vị lãnh đạo Giáo
hội có xu hướng tập trung vào những gì họ coi là “công việc cốt lõi” của mình:
phụng vụ và loan báo Tin Mừng. Nhưng theo cách này, chiều kích phục vụ và các
công việc bác ái có nguy cơ trở thành thứ yếu. Trong khi chính ở đó chúng ta
tìm thấy những cơ hội để chạm đến trái tim của những người cùng thời với chúng
ta. Chẳng phải Giáo hội nên thể hiện bộ mặt xã hội và ngôn sứ của mình nếu muốn
vẫn thích hợp cho thời nay sao?
- Chúng ta không thể đặt
những sứ mạng này đối nghịch nhau. Chúng không mâu thuẫn nhau. Cầu nguyện, chầu
Thánh Thể và thờ phượng không có nghĩa là lui vào phòng thánh. Nó không đúng. Một
Giáo Hội không cử hành Thánh Thể thì không phải là một Giáo Hội. Nhưng một Giáo
hội ẩn mình trong phòng thánh cũng không phải là một Giáo hội. Ổn định trong
phòng thánh không phải là một việc thờ tự đúng đắn. Việc cử hành Thánh Thể có
những hệ quả. Có việc bẻ bánh. Điều này bao hàm nghĩa vụ xã hội, nghĩa vụ quan
tâm đến người khác. Cầu nguyện và dấn thân đi đôi với nhau. Việc thờ phượng
Thiên Chúa và phục vụ anh chị em của chúng ta đi đôi với nhau, bởi vì nơi mỗi
anh chị em chúng ta đều thấy Chúa Giêsu Kitô.
Hãy chú ý, sự dấn thân
xã hội của Giáo hội là một phản ứng, một kết quả của việc thờ phượng. Do đó,
chúng ta không được nhầm lẫn sự dấn thân này với hoạt động từ thiện mà ngay cả
một người ngoại đạo cũng có thể thực hiện. Hoạt động xã hội của Giáo hội bắt
nguồn từ bản chất của Giáo hội bởi vì Giáo hội nhận ra Chúa Giêsu trong đó. Điều
này mạnh mẽ đến nỗi thậm chí còn trở thành thước đo để xét xử chúng ta, như
Chúa Giêsu nói với chúng ta. Theo Mátthêu chương 25, chúng ta sẽ nghe thấy thước
đo của lòng bác ái này của chúng ta trong Ngày Phán xét cuối cùng: “Khi Ta đói,
các ngươi đã cho ăn; Ta khát các ngươi đã cho uống; Ta ở tù các ngươi đến thăm
ta; Ta đau yếu và các ngươi đã chăm sóc Ta…” Tất cả đều là những hoạt động xã hội,
nhưng chúng không được thực hiện vì nghĩa vụ hay bổn phận xã hội, nhưng vì Chúa
Giêsu hiện diện trong đó. Tuy nhiên, tôi sẽ không bao giờ nhận ra Chúa Giêsu
trong người khác nếu tôi cũng không nhận ra Người trong việc chầu Thánh Thể và
thờ phượng. Hai điều đi cùng nhau. Chúng phải liên kết với nhau. Có thể nói, một
Giáo hội thuần túy phụng tự không phải là một Giáo hội, cũng như một Giáo hội
thuần túy “xã hội” không phải là một Giáo hội. Cái này là hệ quả của cái kia,
và cái kia dẫn đến cái này. Điều quan trọng là duy trì mối liên kết này và sự
tương tác này.
Thưa Đức Thánh Cha, trong Bí tích Thánh Thể cũng
có những lời khuyến khích đừng quên việc phục vụ và bác ái: quyên góp cho người
nghèo, cầu thay nguyện giúp, ….
- Tôi chỉ có thể nhắc
lại: thờ tự và phục vụ tha nhân đi đôi với nhau. Chúng ta chỉ tôn thờ Thiên Chúa,
nhưng đồng thời chúng ta cũng phục vụ tha nhân là hình ảnh của Thiên Chúa. Mối
dây này luôn có, đã có trong Cựu Ước. Khi Thiên Chúa ban luật pháp và giới luật
cho dân Israel, Người luôn nói điều gì ở cuối? “Hãy chăm sóc trẻ mồ côi, góa phụ
ngoại kiều và người di dân”. Người kêu gọi chú ý đặc biệt đến những người khốn
khó.
Nguồn: vaticannews.va/vi
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
